تعریف پای پرانتزی
به صورت طبیعی در نوزاد تازه متولد شده به دلیل شکل قرارگیریِ پای نوزاد در رحمِ مادر، پای نوزاد به شکل پرانتزی و حتی خم شده به داخل شکم است.
به تدریج با افزایش سن شیرخوار تا حدود یک سالگی، پای شیرخوار صاف‌تر شده و بعد از یک سالگی که شیرخوار شروع به راه رفتن می‌کند پای پرانتزی شروع به اصلاح می‌کند.
اما در بعضی از کودکان زاویۀ پرانتزیِ پای کودک بیشتر از حالت عادی است و بعد از یک سالگی، در حالت ایستاده وقتی مچ پاها به هم چسبیده‌اند، هنوز زانوها از هم فاصلۀ زیادی دارند.
به طور خلاصه پای پرانتزی به حالتی گفته می‌شود که در حالت ایستاده پاهای کودک به سمت بیرون خم شده و حالت منحنیِ کمانی‌شکل پیدا می‌کند. در این حالت، کودک در حالت سرپا وقتی مچ پاهایش به هم می‌چسبد، زانوها از هم دور هستند و حتی در حالت دراز کشیده هم این خم‌شدگی ممکن است قابل مشاهده باشد.
- شایع‌ترین علت پای پرانتزی در کودکان کمبود ویتامین دی و مینرال‌های مخصوص استخوان است. کمبود ویتامین دی در کودکانی که به طور مرتب قطره آ د یا مولتی ویتامین دریافت نکرده‌اند بسیار شایع است.
- عاملِ دیگر اضافه وزن و چاقی کودک است. چاقی و اضافه وزن، هم باعث پای پرانتزی و هم پای ضربدری می‌شود. همچنین کودکانی که اضافه وزن و چاقی دارند، معمولاً کمبود ویتامین دی هم بیشتر در آنها دیده می‌شود و این دو عامل با هم باعث ایجاد پای پرانتزی و پای ضربدری در کودکان می‌شود.
- شکستگی‌هایی که به درستی جوش نخورده باشند هم می‌تواند یک عامل پای پرانتزی باشد که ناشایع است.
- استفاده از پوشش‌های نامناسب یا بزرگتر از سایز کودک نیز ممکن است باعث باز شدن بیش از حد پای کودک شده و باعث پای پرانتزی شود.
- عوامل دیگر مثل راه افتادن زودهنگام کودک؛ عفونت‌های شدید در سیستم استخوانی کودک؛ عوامل وراثتی و ژنتیکی و بیماری‌هایی که تعادل عصبی-عضلانی کودک را از بین می‌برند؛ می‌توانند در ایجاد پای پرانتزی کودک دخیل باشند.
پای پرانتزی در کودکان، علائم و پیشگیری چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در واقع هرچه زودتر پای پرانتزی کودک تشخیص و درمان شود به نفع کودک تمام خواهد شد. در موارد تشخیصِ دیر، از علائم دیگرِ نرمی استخوان در استخوان‌ها مانند دنده‌ها و مچ دست هم مشاهده خواهد شد. اما با تشخیص زودرس و درمان به موقع، علائم دیگر ممکن است ظاهر نشود و کودک به رشد طبیعی خود باز گردد.
اگر در کودک زیر یک سال احساس کردید که پای کودک پرانتزی است، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. مصرف به موقع ویتامین دی یا مولتی ویتامین باعث پیشگیری از کمبود ویتامین دی و پای پرانتزی کودک خواهد شد.
در کودک بالای یک سال و بعد از راه رفتن کودک مشاهدۀ پای پرانتزی به مقدار کم، طبیعی است اما تشخیص اینکه چه مقدار از این پای پرانتزی پاتولوژیک تلقی می‌شود، به عهدۀ پزشک است. شروع درمان و نیاز به ادامۀ درمان و همچنین انجام آزمایشات تشخیصی بر اساس ظن بالینی پزشک انجام می‌شود.
در موارد خفیف با تجویز ویتامین و مینرال‌های مورد نیاز، مشکلِ کودک برطرف می‌شود. اما در موارد شدید، ممکن است نیاز باشد به ارتوپد کودکان مراجعه کنید تا تمرین‌های ورزشی لازم علاوه بر تامین ویتامین‌ها برای کودک آغاز گردد.
اگر کودک نسبت به هم سن و سالانش کوتاه قد‌تر است، از درد پا و زانو رنج می‌برد سریعاً باید به پزشک مراجعه کنید.در موارد خفیف زانوی پرانتزی، بخشی از رشد کودک است و به تدریج کودک سرپا ایستادن را یاد می‌گیرد. حالت پرانتزی زانوها تا ۲ الی ۳ سالگی کاملا از بین می‌رود. با این حال برای بهبود سریعتر، چند راهکار زیر پیشنهاد می‌شود:
- بستن محکم پاها به شکل صحیح توسط پزشک
- مصرف انواع ویتامین و مینرال‌های مخصوص تقویت استخوان به تجویز پزشک
- استفاده از کفی و بریس‌های طبی برای جاگذاری در کفش کودکان
- ورزش منظم برای تقویت عضلات اطراف زانو و بالای ران‌ها
- در مواردی فیزیوتراپی برای اصلاح سبک راه رفتن کودک همزمان با روش‌های دیگر
- در موارد شدید عمل جراحی به عنوان آخرین گزینۀ درمان برای اصلاح پای پرانتزی کودک در سنین بالای ۴ سال در مواردی که درمان‌های دیگر تاثیر مثبتی بر پای کودک نداشته است.
پای پرانتزی در کودکان در سنین مختلف عوارض زانوی پرانتزی کودکان، در صورت عدم تشخیص یا درمان:
– سائیدگی مفصل زانو که بتدریج اتفاق می افتد.
– آرتروز مفصل زانو
– دردهای مزمن پا و زانو
– نرمی استخوان های دیگر و علایم ریکتز در استخوان های دیگر
– کوتاهی قد کودک
– چرخش مچ پای کودک
پیشگیری از زانوی پرانتزی:
مقدار مورد نیاز (حداقل ۴۰۰ واحد روزانه) که باید به طور مرتب و بدون فراموشی به کودک، داده شود.
در کودکان چاق و اضافه وزن، ممکن است نیاز بیشتری به ویتامین دی داشته باشند.
