برفک دهانی در نوزاد به چه علت ایجاد می‌شود؟
برفک دهانی نوزادان از گروه بیماری های دهان و دندان است که گاهی مشکلاتی به بار می آورد. ایجاد عفونت باکتریایی یکی از علت های مهم در ایجاد برفک دهانی است و بیشتر در کودکان و نوزادان بیشترین حجم از برفک دهانی دیده می شود.از نام های پزشکی برفک دهانی میتوان کاندیدیازیس دهانی یا کاندیدیازیس حفره حلقی را نام برد که در حالت عادی خیلی خطرناک نیستند و درمان آن شدنی و امکان پذیر است. از دلایل مهم، که موجب شده داشتن اطلاعات کافی درباره ی برفک دهانی اهمیت خاصی داشته باشد این است که در اگر این بیماری در نقاط دیگر بدن گسترش پیدا کند باعث مشکلاتی خواهد شد.
برفک دهانی محدودیت سنی ندارد و یک بیماری برای تمام سنین است. این در صورتی است که ابتلا آن در نوزادان، کودکان و سالخوردگان بیشتر می باشد. ضعف سیستم دفاعی بدن در سنین نوزادی و سالمندی از دلایل این مورد است. معمولا در افراد جوان و میانسال زمانی اتفاق می افتد که فرد دچار بیماری خاصی مانند اچ آی وی (HIV) باشد.
با بررسی علائم برفک دهانی میتوانیم بفهمیم که به این بیماری مبتلا شده ایم یا نه! گاهی ممکن است در زمان شروع بیماری هیچگونه علائمی وجود نداشته باشد و بیماری برفک دهانی مدتی به صورت پنهان و مخفی فعالیت کند ، هر چند با شدید شدن عفونت و میزان باکتری، علائمی که در زیر درباره ی آن صحبت کردیم قابل مشاهده خواهد بود:
- درد و سوزش در دهان
- مشاهده لکه های سفید و زرد بر روی سطح زبان، لثه ها، لب ها و لوزه ها.
- بروز خونریزی در برخی موارد که با تراشیدن برجستگی ها و لکه های دهان ایجاد می شود.
- احساس وجود جسمی پنبه ای شکل در دهان
- خشک شدن و ترک خوردن پوست در اطراف دهان
- تغییر در حس چشایی و احساس طعم بد غذا
- در موارد بالاتر احتمال از دست دادن حس چشایی
- احساس فشار در گلو برای بلعیدن غذا
- تحریک شدن و حساس شدن پوست در زیر دندان های مصنوعی
این علائم در دسته علائم برفک دهانی نوزادان قرار می گیرند که مشاهده آنها خبر از ابتلا به برفک دهانی دارد. جدایی از این موارد ممکن است عفونت به سایر نقاط بدن هم انتقال پیدا کند و در نقاط دیگر نیز علائم خود را نشان دهد. مثلا در موارد نادر مری افراد، تحت تاثیر برفک دهانی قرار گرفته اند.
وجود قارچ در دهان به خودی خود موردی ندارد و یک ویژگی طبیعی و معمول است. در واقع برای بدنی که به صورت سالم کار می کنند و از سیستم ایمنی درستی برخوردار است، باکتری های مشخص میزان رشد و فعالیت قارچ ها را کنترل می کنند ولی زمانی که این سیستم ایمنی به هر دلیلی دچار مشکل شد و تعادل در بدن به هم خورد، قارچ ها دیگر تحت کنترل نخواهند بود و میزان فعالیت خود را افزایش می دهند.
یکی از دلایل ایجاد آفت میتواند استفاده از آنتی بیوتیک ها باشد. چرا که آنتی بیوتیک ها با کاهش میکروارگانیسم‌های بدن، عاملی برای رشد بیشتر قارچ ها می شوند. بنابراین امکان ایجاد آفت دهانی بوجود می آید که در بیشتر موارد بعد از کاهش یا قطع مصرف دارو، این برفک‌های دهانی نیز از بین می روند.
بیماری برفک میتواند مسری و قابل انتقال باشد
بیماری های قارچی در صورت انتقال آن، مسری می باشد. به همین دلیل اگر به خاطر بوسیدن و یا شرایط دیگر قارچ عامل برفک دهانی از شخصی به شخص دیگر انتقال پیدا کند، احتمال ابتلای فرد به آن وجود دارد.از طرفی انتقال عفونت مخمر محدود به دهان نمی باشد و ممکن است که این عفونت از یک قسمت بدن فرد بیمار به قسمتی از بدن شخص دیگر انتقال پیدا کنید. معمولا این مورد در روابط جنسی با شریک زندگی اتفاق می افتد و چنانچه فرد دچار برفک دهانی، عفونت مخمر در آلت تناسلی یا واژن باشد، می تواند از طریق رابطه، عفونت را به فرد همراه انتقال دهد.
تشخیص کاندیدیازیس دهان
درست ترین و مشخص ترین شیوه تشخیص برفک دهانی نوزادان و بررسی علائم آن توسط پزشک می باشد. معمولا پزشک با مشاهده و معاینه وضعیت دهان فرد، کاندیدیازیس دهانی را به آسانی تشخیص می دهد. با این حال در بعضی موارد برای تشخیص دقیق و بررسی شرایط و شدت بیماری، نیاز به نمونه برداری می باشد. در این نمونه گیری پزشک برای انجام بیوپسی از برجستگی دهان با تراشیدن نمونه مورد نظر خود را بر می دارد تا در آزمایشگاه وجود کاندیدیازیس در آن تایید شود.
در مواردی که احتمال ابتلای مری به برفک دهانی وجود دارد، پزشک برای دریافت اطلاعات بیشتر و تشخیص نهایی از آندوسکوپی استفاده می کند که در این روش لوله نازک همراه با دوربین از طریق دهان وارد مری می شود و وضعیت به صورت کامل بررسی می گردد.
آیا راهی برای پیشگیری و جلوگیری از برفک دهان نوزاد وجود دارد؟
- جرقه‌ی شروع این بیماری، با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها زده می‌شود، از همین رو توصیه ما به شما این است که هیچوقت به کودک خود، خودسرانه آنتی‌بیوتیک ندهید و حتما مصرف این دارو را تحت نظر پزشک انجام دهید. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که عفونت‌های ویروسی با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان نمی‌شوند.
- دومین مورد که در پیشگیری از این بیماری تاثیر دارد، این است که اگر در دوران بارداری به عفونت قارچی واژن مبتلا شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا به‌طور کامل مشکل شما درمان شود، زیرا در غیر این صورت این قارچ حین زایمان به فرزند شما انتقال پیدا خواهد کرد.
- مورد بعدی که لازم است به آن نیز توجه داشته باشید، ترشح یا درد در قسمت نوک سینه است. اگر شما در زمان شیردهی این موارد را تجربه کردید، به پزشک خود اطلاع دهید تا معاینات مربوط به عفونت مخمری انجام شود. دقت داشته باشید که مبتلا بودن شما به این عفونت، باعث انتقال آن به دهان نوزاد نیز خواهد شد.
- به‌طور منظم پستانک، شیشه شیر و شیردوش که با سینه مادر در تماس مستقیم است را ضدعفونی و استرلیزه کنید، زیرا امکان دارد این موارد به‌دلیل آلودگی باعث عفونت در دهان کودک شما و ابتلای او به برفک شوند.
- لباس‌های زیر خود را به‌طور منظم با آب داغ بشویید و آنها را در آفتاب خشک کنید تا میکروبی روی آنها باقی نماند. همچنین توصیه می‌شود جنس لباس‌های زیر خود را به‌گونه‌ای انتخاب کنید که رطوبت را در خود نگه ندارند و باعث رشد میکروب و باکتری نشوند.
داروی برفک دهان نوزادان
می‌توانید از داروی برفک دهانی نوزادان یعنی نیستاتین یا قطره برای برفک دهان نوزاد استفاده کنید. البته مصرف این دارو نباید سرخود و بدون مشورت با پزشک انجام شود، زیرا میزان و دوره‌ی مصرف آن برای هر نوزاد متفاوت خواهد بود. همچنین دقت داشته باشید که دوره مصرف را کامل انجام دهید و اگر بیماری تا اواسط دوره مصرف دارو بهبود پیدا کرد، مصرف دارو را قطع نکنید و آن را به پایان برسانید.
کاندیدیازیس دهان در دوران شیردهی
در زمان شیردهی نوزاد، احتمال انتقال عفونت مخمری بین مادر و نوزاد وجود دارد. چرا که قارچ ایجاد کننده کاندیدیازیس دهانی در کودک می تواند عاملی برای ایجاد عفونت مخمری در سینه و نوک آن باشد. از جهتی اگر مادری به عفونت مخمر سینه مبتلا است باید بداند که این عفونت می تواند از طریق شیردهی وارد دهان کودک شود و باعث ایجاد برفک دهانی شود.
در برخی موارد نیز ممکن است برفک دهانی کودک به پستان مادر منتقل شود ولی نشانه هایی از عفونت وجود نداشته باشد. چرا که قارچ ها می توانند بدون ایجاد عفونت نیز زنده بمانند. با این حال نشانه های ابتلا به عفونت مخمر در سینه و نوک آن شامل موارد زیر است :
- ایجاد سوزش و خارش در نوک پستان و نواحی اطراف آن
- ایجاد درد در پستان چه زمان شیردهی و چه بعد از آن
- ایجاد لکه های سفید و کم رنگ در نواحی نوک پستان
- براق شدن پوست نوک پستان و اطراف آن
- پوست اندازی و پوسته پوسته شدن نوک پستان و اطراف آن
حتما به این نکته توجه داشته باشید که چه برفک دهانی در کودک وجود داشت و چه عفونت در پستان مادر وجود داشت، باید مراحل درمان سریعا آغاز شود تا تکرار این چرخه انتقال از کودک به مادر و یا از مادر به کودک از بین برود.
عوارض برفک دهان
با پیشگیری و یا انجام درمان درست در مورد برفک دهانی، امکان ایجاد عوارض خطرناک وجود نخواهد داشت. اما در شرایطی که سیستم ایمنی فرد ضعیف است و به بیماری خاصی مبتلا است، این امکان وجود دارد که عفونت وارد مری شود و گسترش بیشتری داشته باشد.
در برخی موارد نیز قارچ و عفونت با ورود به جریان خون می تواند نواحی حساس بدن فرد مانند قلب، مغز و چشم را تحت تاثیر قرار دهد که یک حالت تهاجمی است و به اسم کاندیدیازیس سیستمیک معروف است. چنین شرایطی باعث اعلام زنگ خطر است و احتمال ایجاد مشکلات اساسی در نقاط تحت تاثیر و حساس مانند چشم وجود دارد.
پیشگیری از برفک دهانی نوزادان
از آنجایی که بیماری‌های قارچی قابل انتقال هستند و همچنین میزان رشد آنها به سیستم بدن بستگی دارد، می توان با رعایت نکات زیر از ابتلا به برفک دهان پیشگیری کرد :
- رعایت اصول مربوط به بهداشت دهان و دندان (مسواک زدن، نخ دندان، مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک)
- برداشتن دندان مصنوعی در زمان خواب، نظافت آنها به صورت روزانه و توجه به سالم بودن آنها
- استفاده از رژیم غذایی مناسب و مغذی برای داشتن بدن سالم با سیستم ایمنی بالا
- در صورت استفاده از اسپری کورتیکواستروئید حتما دهان خود را بعد از آن بشویید و مسواک بزنید.
- کنترل سطح قند خون در افراد دیابتی
- درمان عفونت مخمری که در هر نقطه از بدن ایجاد شده است.
- رفع برفک از سطح زبان و دهان با استفاده از مسواک نرم
- استفاده از غذاهای دارای پروبیوتیک
درمان برفک دهانی در مادران
اگر گمان می‌کنید دچار برفک هستید، برای تشخیص و درمان به پطشک مراجعه کنید. اگر درمان مؤثر باشد، بهبود برفک باید بعد از چند روز اتفاق بیفتد و شما و کودکتان باید به طور همزمان درمان شوید. پزشک ممکن است توصیه کند برای درمان قارچ سینه، یک پماد ضدقارچ به نام نیستاتین به نوک سینۀ خود بزنید تا شما و کودکتان عفونت را مکرراً به هم منتقل نکنید.
همچنین ممکن است که به مدت یک هفته تا ۱۰ روز، بعد از هر وعده شیردهی، یک پماد ضدقارچ مناسب به نوک سینۀ خود بزنید. اگر پس از این درمان شما هنوز هم درد دارید، شاید یک داروی ضدقارچ قوی‌تر خوراکی برای شما تجویز شود. برای تسکین هر درد عمیقی در سینه، شما می‌توانید با اجازۀ پزشک، هر شش ساعت یک عدد مسکن ایبوپروفن بخورید تا شدت درد کم شود و داروها شروع به تأثیر کند. دست‌های خود را نیز مکرراً و به ویژه پس از تغذیه بشویید. همچنین سینه‌های خود را با تأیید پزشک در معرض کمی آفتاب قرار دهید و اجازه بدهید نوک سینه‌ها در فاصلۀ بین وعده‌های شیردهی هوا بخورد و خودبه‌خود خشک شود.
درمان برفک دهانی در نوزادان
برای درمان برفک کودک، متخصص اطفال نیستاتین تجویز خواهد کرد. چند بار در روز و به مدت ۱۰ روز، این دارو را با ابزار همراه دارو یا انگشت تمیز خود روی لکه‌های سفید می‌مالید. داروی نیستاتین را پس از شیردهی برای نوزاد استفاده کنید تا مدت طولانی‌تری در دهان کودک باقی بماند. ممکن است بیش از یک هفته طول بکشد تا این دارو، عفونت را از بین ببرد.
در مواردی که به نظر نمی‌رسد این عفونت رو به بهبود باشد، لازم است ئوباره به پزشک مراجعه کنید. برخی از نوزادان مبتلا به برفک، دچار یک عفونت قارچی در اطراف پوشکشان نیز می‌شوند. اگر این اتفاق بیفتد، پزشک یک پماد ضدقارچ برای استفاده در آن ناحیه تجویز می کند. شما نیز می‌توانید تمام اسباب‌بازی‌ها، پستانک‌ها و قطعات دستگاه شیردوش را نیز بعد از هر استفاده بشویید و در آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید و سپس بگذارید در معرض هوا کاملاً خشک و سرد شود، تا از احتمال ابتلای مجدد شما یا کودکتان جلوگیری شود.
