آیا به نوزادم آغوز بدهم؟

همان طور که می دانیم شیرِ روزهای اول آغوز است. آغوز یک ماده زرد رنگ غلیظ است و در روزهای اولیه به مقدار کم تولید می‌شود. در اولین روزهای بعد از زایمان، اکثر مادران بر این باورند که شیر کمی دارند و نوزادشان سیر نمی‌شود. حال ببینیم علت کم بودن شیر اولیه یا آغوز چیست؟

به اولین شیری که پس از زایمان ترشح می‌شود آغوز گفته می‌شود

نام علمی آن کلستروم است. آغوز مقادیر فراوانی پروتئین دارد و ماده‌ای حیات‌بخش است که سرشار از مواد ایمنی بخش شامل پروتئین ها، مواد معدنی، ویتامین ها، آنزیم ها و نیز فاکتورهای مهم رشد می‌باشد. آغوز دارای مواد ایمنی بخشی است که نوزاد را در برابر عوامل بیماری‌زا حفاظت می‌کند و نسبت به شیر معمولی و رسیده مادر که چند روز دیگر ایجاد خواهد شد چربی کمتری دارد اما پروتئین آن بیشتر است. مدت زمان تولید آغوز تقریبا ۷ روز است. آغوز در مقایسه با شیر رسیده سرشار از ویتامین A,E است. ویتامین E  موجود در آغوز به میزان ۳ برابر شیر رسیده است. ویتامین  A باعث محافظت از چشم‌های نوزاد وکاهش احتمال عفونت می‌گردد. مواد ایمنی موجود در آغوز (ایمنوگلوبولین ها) وارد رودۀ نوزاد شده و باعث حفاظت روده می‌گردد و از رشد میکروب‌هایی که وارد رودۀ نوزاد می‌شود جلوگیری می‌کند.

در واقع یک مادۀ سیاه رنگ (به نام مکونیوم) در هنگام تولد در روده‌های نوزاد وجود دارد که خوردن آغوز بلافاصله بعد از تولد سبب دفع آن می‌شود. آغوز باعث تحریک عمل دفع در نوزاد می‌شود به نحوی که مکونیوم سریع‌تر از روده خارج می‌شود. این عمل به خروج موادی که باعث زردی نوزاد می‌شود کمک می‌کند و احتمال زردی نوزادان کمتر می‌شود.

آغوز یک واکسن است

پس بر خلاف تصوری که بین مادران است این ماده حیاتی را از نوزاد دریغ نکنیم. اما اغلب مادران بر این باورند که آغوز باعث زردی می‌شود و در چند روز اول نباید این ماده را به نوزاد بدهیم. خوردن آغوز که زرد رنگ است باعث زردی نوزاد نمی‌شود. وجود رنگ زرد آغوز بخاطر ویتامین A موجود در آن است و ربطی به ایجاد زردی در نوزاد ندارد.

 حجم آغوز در روزهای اول کم است و به تدریج زیاد می‌شود. نیاز نوزاد نیز در روزهای اول کم است و اغلب اوقات همین مقدار شیر برای نوزاد کافی است. نوزاد نباید بیش از حد گرم نگه داشته شود تا مایعات بدن خود را بیش از حد از دست ندهد.

چند روز اول بعد از زایمان پستان‌ها بعلت وجود آغوز نرم هستند و مادران همیشه شاکی هستند که شیرشان کم است در حالی که اگر مادر بداند که آغوز چیست و چه فوایدی برای نوزاد دارد این انگیزه را در وی ایجاد می‌کند که بتواند با علاقۀ بیشتری وظیفۀ مهم شیردهی را انجام دهد و به مرحلۀ شیرسازی برسد و جهش شیر را ببیند.

…

بعد از حدود ۳-۷ روز پستان‌ها شروع به پر شدن می‌کنند که در اصطلاح گفته می‌شود (شیر آمده است). اصولا در افرادی که چندمین زایمانشان است شیر حتی ممکن است در عرض ۲ روز هم بیاید و یا گاهی اوقات حتی تا یک هفته هم طول بکشد. وقتی شیر می‌آید لباس مادر خود به خود خیس می‌شود که این نشان‌دهندۀ جاری شدن شیر مادر می‌باشد.

 به طور کلی هر چقدر نوزاد زودتر و بلافاصله بعد از تولد شروع به مکیدن کند جاری شدن شیر سریع‌تر اتفاق می‌افتد. شیر به مرور از لحاظ مقدار تغییر می‌کند، بیشتر می‌شود و رنگ و ترکیب آن عوض می‌گردد. به این معنا که وقتی نوزاد شروع به تغذیه می‌کند شیر مادر آبکی و رقیق‌تر و حتی گاهی آبی رنگ است که سرشار از پروتئین ولاکتوز (قند)، ویتامین‌ها، املاح و آب است اما انتهای شیر سفید و غلیظ‌تر می‌شود و چربی بیشتری دارد و باعث سیری و وزن‌گیری نوزاد می‌گردد.

 برخی مادران این تصور غلط را دارند که باید ابتدای شیر را دوشیده و دور ریخت

ولی با توجه به توضیحات داده شده ترکیب کاملی از شیر را به نوزاد باید رساند و نهایت نوزاد بعد از مدتی خوردن به قسمت انتهای شیر که چربی بیشتر دارد می‌رسد و انرژی مورد نیازش را تامین می‌کند.

 استرس و شایعاتی که مادران از تولید شیر دارند می‌تواند یکی از عواملی باشد که مادر تصور کند که شیرش کم است. بعضی از مادران ممکن است زایمان سختی داشته باشند. زایمان طولانی مدت به همراه استرس و تجربۀ ناخوشایند از تولد نوزاد ممکن است تولید شیر را به تاخیر بیاندازد. ممکن است بعضی از مادرانی که سزارین شده‌اند چون به سختی خود را جابجا می‌کنند شیردهی را با تاخیر انجام دهند و تولید شیر کم شود.

گاهی نوزاد نارس است و یا ناتوانی در مکیدن و یا هرگونه اشکال در توانایی نوزاد برای مکیدن پستان‌ها می‌تواند در تولید شیر خلل ایجاد کند. پس مادر آگاه که از تمام موارد ذکر شده مطلع است با اشتیاق وارد مرحلۀ شیردهی می‌شود و باز می‌داند که شروع سریع شیردهی بلافاصله بعد از تولد و اجرای تکنیک درست شیردهی عامل اصلی موفقیت و حفظ و تداوم شیر مادر می‌باشد.

مواد غذایی برای بهبود افزایش شیر مادر

از همۀ موارد گفته شده از لحاظ دارویی و یا تغذیه‌ای می‌توان به موادی اشاره کرد که به افزایش تولید شیر کمک می‌کنند از جملۀ این مواد رازیانه است که امروزه در بازار به شکل کپسول‌ها و یا قطره شیرافزا موجود است و خاصیت افزایش‌دهندگی شیر مادر را دارد. دیگر مادۀ غذایی جوانۀ گندم است که می‌تواند به صورت خشک شده روزانه ۱-۲ قاشق مِیل نمود. مصرف زیره سبز و مغزهای خام مثل پسته، بادام، گردو، فندق و… فراموش نشود.

در ضمن شیردان گوسفند و  سیرابی از افزایش دهنده‌های شیر مادر می‌باشند.